Xəlifələrin Azərbaycanda İslam siyasəti

Nərgiz Əliyeva

№ 15(15) Aprel 2011

AZ
EN
RU

Xəlifələrin Azərbaycanda İslam siyasəti

Islamic Politics of Caliphs in Azerbaijan

Исламская политика халифов в азербайджане

Nərgiz Əliyeva Azərbaycan Milli Tarixi Muzeyi

Necə istinad edilir?

Xülasə

AZ
EN
RU

İranın sürətli fəthi, Sasani dövlətinin devrilməsi Azərbaycanın fəthinə yol açdı. İslamın Azərbaycana dini və siyasi fenomen kimi gəlməsi xəlifə Ömərin (634-644) adı ilə bağlıdır. Xilafət ərazisində IX əsrə qədər (VII-IX əsrlər) müsəlman ruhani cəmiyyəti ilə ərəb dövlətinin funksiyaları fərqləndirilmirdi. Hesab edilirdi ki, idarəetmə “Allahın kitabı olan Quran” və Peyğəmbərdən (s.a.s.) olan sünnə əsasında qurulmalıdır. Eləcə də xəlifənin ruhani və siyasi funksiyaları arasında hədd qoyulmurdu. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycanın fəthində böyük rolu olmuş bu şəxsiyyət siyasi hakimiyyətin başçısı olmaqla yanaşı həm də əmir əl-möminin (yəni “möminlərin əmiri”) adlanırdı (1). Xəlifə Ömərin Dərbənd hakimi Hörmüzanla Azərbaycan haqqında söhbətindən görünür ki, Xəlifə İran və Azərbaycan bölgələrindən hansının fəthinə daha əvvəl başlamaq barədə xeyli götür-qoy etmişdir. O, Hörmüzandan soruşanda ki, “-Farsdanmı başlayım, yoxsa Azərbaycandan, yoxsa İsfahandanmı : Hörmüzan ona belə cavab verir: “Fars və Azərbaycan bir quşun iki qanadları, İsfahan isə başıdır. Zira başı kəsilən bir quşun uçması mümkün deyil.

In the article there are giving analyze of the Caliph’s politics after the joining of Azerbaijan to the territory of Islam. Making analyze of Caliph’s activity, lived and functioned in different periods, we consider, that the base of their policy in Azerbaijan is providing the spreading of Islam.

В статье представляется анализ политики халифов после присоединения Азербайджана к территории Ислама. Проводя анализ деятельности халифов, живших и творивших в различные времена, мы видим, что основой политики халифов в Азербайджане было обеспечение распространения ислама.

Açar Sözlər

AZ
EN
RU

Xilafət, Azərbaycan, orta əsrlər, islam mədəniyyəti

Caliphate, Azerbaijan, Middle Ages, Islam culture

Халифат, Азербайджан, средние века, исламская культура

Referanslar

Петрушевский. Ислам в Иране в VII–ХV веках. Л.,1966, cтр. 38.

Вялиханлы Н.М. Яряб хилафяти вя Азярбайъан. Бакы, 1993, s.38.

Ət-Təbəri, Əbu Cəfər ibn Cərir. Tarix ər-rüsul va-l-müluk. II nəşri, Qahirə, Dərü-l-Məarif, IV c., 1970, s.142.

Prof.dr. Zekeriya Kitabçı. Azərbaycan-Harəzm və türk-oğuz boyları arasında islamiyət. Konya, 2005, s. 65.

Остроумов Н.П. Исламоведение. Коранъ.Ташкент,1912, с .77.

Ял-Галгяшəнди. Лубяб ял-Ялбаб, с. 356.

Вялиханлы Н.М. ЫХ-ХЫЫ яср яряб ъоьрафийашцнас сяййащлары Азярбайъан щаггында. Бакы, 1974, s.133 .

Əl-Bəlazuri, Китаб футущ ял-булдян. Qahirə, 1956, I c., s. 519.

Əl-Bəlazuri. Китаб футущ ял-булдян. Qahirə, 1957, II c., s. 818.

Əl-Cəhşiyəri (hə).əl-Vuzara va-l-Kuttəb.əl-Qahirə, 1938, s. 138.

İbn əl-Əsir, Китаб ял-kамил фи-т-тярих, III ъ., Бейрут, 1980, s.13.

İbn Şammə əl-Müqəddəsi. Kitab əl-Murşid əl-vaciz. Ankara, 1982, s. 48.

Ət-Təbəri.Tərix ər-rüsul va-l-müluk. Azərbaycanın ərəb işğalları dövrü tarixinə aid çıxarışlar. Ərəbcədən tərcümə edəni, ön söz, qeyd və şərhlərin müəllifi Cabir İsgəndərli.Qaynaqlar. B., 2005, s.121-123.

Абу Бакр Мухаммад ибн Джафар ан-Наршахи (ум. 348/960) «История Бухары// Общественные науки в Узбекистане. Ташкент,1997, № 9-10-11, с.68.

Ял-Йягуби, Tаrix, ЫЫ ъ., с. 446.

Məhəmməd Azərli. Xəlifə Əbdülməlik ibn Mərvanın islahatı və Azərbaycan.Tarix İnstitutu, elmi arxiv №5678, B., 1964, s.78.

Медников.А.Н. Православный Палестинский сборник.том ХУП, выпуск второй, Петербург, 1903,с.651.

Ümumilikdə 17 istinad var. Daha Çox İstinadı Göstər