Funksionalist nəzəriyyənin inkişafında parsonsun rolu The Role of Parsons in the Development of Functionalist Theory Роль Парсонса в развитии функционалистской теории
Xülasə
Sosiologiya nəzəriyyələri, cəmiyyətin və ya bəzi sosial faktların elmi metodlarla araşdırılması nəticəsində əldə edilən ümumi fikirlərdir. Sosioloqlar, sosiologiyanın elm sahəsi olaraq formalaşmağa başladığı XIX əsrin ortalarından etibarən müasir dövrə qədər davam edən prosesdə, cəmiyyəti elmi baxımdan qiymətləndirmək və içtimai münasibətləri ifadə etmək üçün müxtəlif nəzəriyyələr ortaya qoymuşdurlar. Xronoloji baxımdan ələ alındığı zaman nəzəriyyələr “klassik” və “müasir” olaraq iki qrupa ayrılır. Klassik nəzəriyyələr ilə müasir nəzəriyyələr arasında bir sıra fərqliliklər mövcud olsa da, onu da qeyd etmək lazımdır ki, müasir nəzəriyyələr klassik nəzəriyyələrin ortaya qoyduğu perspektivlə inkişaf etdirilmiş və o nəzəriyyələrin atdığı təməllərə görə formalaşmışdır. Tayfun Amman müasir nəzəriyyələrdən funksionalist nəzəriyyəni “Komt, Spenser və Durkheimin atdığı təməllər üzərində, B.Malinovski ilə A.R.Radklif-Braun tərəfindən skeleti qurulan, T.Parsons tərəfindən isə divarları hörülən və R.K.Merton tərəfindən isə qüsurları ortadan qaldırılan bir bina” [1, s.396] bənzətməsi kimi qiymətləndirmişdir. Funksionalist nəzəriyyə təməldə cəmiyyəti canlı bir orqanizm kimi qəbul edən və bu orqanizmi meydana gətirən bütün hissələrin də onun canlılığını təmin etmək üçün müəyyən funksiyalar icra etdiyini iddia edən bir düşüncədir.
In this article has been illustrated Parsons’s functionalist view. His original terms of “system” and “action” has been described and tried to define their meanings in sociological and cultural point of view. In this article has been also explained his term of evolutionary universals, which was created by Parsons. He made an explicit turn to biology as a source of analogy for the process of social development in terms of evolutionary universals. In conclusion, Parsons’s functionalism has been drawn in terms of consensus.
Açar Sözlər
Sistem, sosial sistem, mədəniyyət, təkamülçü universallıq, hərəkət, Parsons, funksiya
System, social system, culture, evolutionary universal, action, Parsons, function
Referanslar
- Zeki Arslantürk, Tayfun Amman, Sosyoloji, Istanbul, 2008.
- Allah G. Johnson, The Blackwell Dictionary of Sociology, USA, 1995.
- Kathy S. Stoley, The Basics of Sociology, London, 2005.
- Sezgin Kızılçelik, Sosioloji Teorileri I, Konya, 1994.
- Ayşe Canoğlu, Talcott Parsons`ın Amerikan Sosyolojisine Katkıları, İstanbul, 1989.
- Bryan Turner, Classical Sociology, London, 1999.
- George Ritzer, Sociological Theory, Alfred A.Knopf, Inc, New York, 1983.
- V.N. Lavrinenko, Sotsiologiya, Moskva, 2000.
- Gerard Delanty, Engin F. Isin (edit), Handbook of Historical Sociology, London, 2003.