M.Füzulinin «Yeddi cam» əsərində islami təsəvvüfün təcəssümü Personification of IslamicMystics in M. Phisuly’s Masterpiece Called “Seven Basins” Воплощение мистики ислама в произведении могамеда физули «йедди джам»
Xülasə
Klassik Azərbaycan ədəbiyyatında saqiyə müraciətlə qələmə alınmış örnəklər çoxdur. Lakin bu ədəbi nümunələr sırasında iki əsər xüsusilə seçilir. Bunlar Əssar Təbrizinin 120 beytlik saqinaməsi və Füzulinin «Yeddi cam» poemasıdır. Buradan suallar doğur: «Saqi» dedikdə təsəvvüf ədəbiyyatında kim nəzərdə tutulur? Cam, xarabat və şərabın ifadə etdiyi rəmzi mənalar nədir? Təsəvvüfdə saqiyə piri-muğan kimi də müraciət olunur ki, o, kamil şeyxə və mənəvi mürşidə işarədir. Füzuli əsərinin qəhrəmanı onunla meyxanədə, yəni deyri-muğanda, rəmzi mənada isə xarabatda rastlaşır. Xarabat lüğəti mənada şərab içilən yeri, şərabxananı bildirsə də sufi ədəbiyyatında yeni məna kəsb etmiş, tamamilə fərqli məzmunda başa düşülmüşdür. Belə ki, «burada Tanrı vüsalına yetmək istəyənləri vəhdət badəsilə məst edirlər. Zahiri riyaya qarşı batini paklıq xarabat dünyasında gerçəkləşir... (3, s.220).
M.Phisuly’s masterpiece called “Seven basins” is the greatest saginame in Azerbaijan literature. The masterpiece is analyzed in the article and is received such result that, the poet has reflected the human ideas, being influenced by mystics as a mean of self-expression.
Referanslar
- Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. II cild. Bakı, 2007.
- Araslı H. Böyük Azərbaycan ədəbiyyatı: tarixi və problemləri. Bakı,1998.
- Gümşüdoğlu Nəsib. Füzulinin sənət və mərifət dünyası. Bakı-Tehran, 1997.
- Dr.M.Nur Doğan. Füzulinin poetikası. İstanbul, 1997.
- Füzuli Məhəmməd. Seçilmiş əsərləri. Bakı, 1992.
- Füzuli Məhəmməd. Əsərləri. I-V cildlər. Bakı, 1958-1985.