Articles
Kindi və Fərabinin timsalında şərq peripatetizmində din-fəlsəfə münasibətləri
Relations Between Religion and Philosophy in Eastern Peripatetism (At Kindi and Farabi’s Example)
Проблема соотношения религии и философии в школе восточного перипатетизма (на примере Аль-Кинди и Аль-Фараби)
Məqalədə islam məşşai fəlsəfəsində din-fəlsəfə münasibətləri mövzusuna toxunulur. Müəllif şərq məşşailiyinə yunan peripatetizminin eyni, oxşarı kimi baxmır və öz mövqeyini müəyyən dəlillərlə izah etməyə çalışır. Dinə ənənəvi irrasional baxışın sözügedən fəlsəfi təlimdə fərqli izah edilməsinin fəlsəfəyə olan hədsiz rəğbətdən irəli gəlməsi ideyası islam filosoflarının Allaha, peyğəmbərə və vəhyə olan dərin ehtiramı, dinə sadiq insanlar olmaları faktı ilə əsaslandırılır. Kindinin din-fəlsəfə münasibətlərinə olan baxışı dinin avtoritetliyi, peyğəmbərin filosofdan üstünlüyü və vəhy mənbəli biliyin fəl-səfi bilikdən üstün olması kimi məsələlərin şərtiliyi əsasında ifadə olunur. Fərabidə isə məlum münasibətlərin izahında peyğəmbərlik və vəhyin irrasio-nallığı kimi ənənəvi baxış rasionallıq nöqteyi-nəzərindən fəlsəfi redaktəyə məruz qalır. Ümumiyyətlə, Kindi, əgər din-fəlsəfə münasibətlərinə din əsa-sında toxunub dinin prioritetliyini irəli sürürsə, Fərabi fəlsəfi biliyin üstünlü-yü kimi iddia ilə çıxış edərək, dini fəlsəfə qarşısında “güzəştə getməyə” məcbur edir.
The article deals with the relations between religion and philosophy in the philosophy of Islam meshai. The author does not consider eastern meshainism the analogy of Greek peripatetism and tries to proove his position with different proofes. The idea that a different explanation of traditional irrational view to the religion at the mentioned phisophical doctrine is grounded with the fact that Islam philosophers held great respect to God, prophet and afflatus and they are faithful to their religion. Kindi’s view to the relations between religion and philosophy are expressed on the bases of conventionality of the matters of authority of religion, superiority of prophet than a philosopher and superiority of knowledge of afflatus origin than philosophical knowledge. In Farabi’s philosophical views traditional view such as irrationality of prophecy and afflatus in the explanation of known relations is undergone to philosop-hical editing from the point of view of rationality. Generally if Kindi explains relations between religion and philosophy on the bases of religion and states priority of religion, Farabi states superiority of philosophical knowledge and makes religion “compromise” before philosophy.
В статье затрагивается тема взаимоотношений религии и филосо-фии у представителей школы восточного перипатетизма. По мнению автора, подтверждающего свой тезис определёнными аргументами и доказательствами, восточный перипатетизм не является аналогом древнегреческого. Иной, отличный от традиционно иррационального, подход к религии, проистекающий от идеи безграничного уважения к науке философии, в рамках рассматриваемого филосовского направле-ния, обосновывается фактом глубочайшего почтения мусульманских перипатетиков к Аллаху, пророку и откровению, а также их верностью идеалам религии. Взгляды Аль-Кинди на соотношение религии-фило-софии истолковываются в соответствии с непреложностью авторитета религии, превосходства пророка над философами, а религиозного от-кровения над философским дискурсом. В трактовке же, этого вопроса у Аль-Фараби традиционно иррациональные понятия пророчества и от-кровения претерпевают философскую редакцию через призму рациона-лизма. В целом, если Аль-Кинди, подойдя к проблеме на основе рели-гиозного подхода, утверждает приоритет религии над философией, то Аль-Фараби, выступив с позиций превосходства философского знания, вынуждает религию «пойти на уступки».
Fəlsəfə. Ensiklopedik lüğəti. Bakı, “Azərbaycan Ensiklopediyası” Nəşriyyat-poliqrafiya Birliyi, 1997.
Ali Bulaç. İslam düşüncesinde din-felsefe, vahiy-akıl ilişkisi. İstanbul, 2003.
Henry Corbin. İslam felsefesi tarixi. (tərcümə edən: Hüseyin Hatemi). Çap yeri və ili göstərilməyib.
Hüseyin Aydın. Yaratılış ve Gayelik. Ankara, 1996.
Kindi. Felsefi risaleler. (tərcümə edən: Mahmut Kaya). İstanbul, 1994.
Macit Fahri. İslam felsefesi tarihi. (tərcümə edən: Kasım Turhan). İstanbul (çap ili göstərilməyib).
Mehmet Bayrakdar. İslam felsefesine giriş. Ankara, 1983.
Mehmet Ali Sarı. Farabi epistemolojisinde akıl. SBARD dergisi. 2006/7.
Mustafa Yıldırım. Plotinus ve Farabide sudur. Felsefe dünyası dergisi. 1994/11.
Muhammed Yusuf Hüseyin. Varlıkların prensipleri: Farabinin sudur doktrininde temel prensip (tərcümə edən: Gürbüz Deniz). Felsefe dünyası, 2001/1.
Necip Taylan. Anahatlarıyla islam felsefesi. İstanbul, 2000.
Necip Taylan. İslam düşüncesinde din felsefeleri. İstanbul, 1997.
İbn Rüşd. Fasl əl-Məqal. Ön söz. (tərcümə edən: Bekir Karlığa). İstanbul, 1992.
İslam Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı. Cild XII. İstanbul, 1995.
Ömer Mahir Alper. İslam felsefesinde akıl-vahiy, felsefe din ilişkisi. İstanbul, 2000.
El-Gazzali. Dalaletten hidayete. (tərcümə edən: Ahmet Subhi Furat). İstanbul, 1978.
А.В. Смирнов. Арабоязычный перипатетизм. Энциклопедия «Кругосвет». 2000.
А.В. Смирнов. Арабская философия (классический период). Энциклопедия «Кругосвет». 2000.
Е.A.Фролова. История средневековой арабо-исламской философии. Москва, 1995.
Ümumilikdə 19 istinad var.
Daha Çox İstinadı Göstər
Endirin
Məqalə Məlumatları
- Məqalə Növü Articles
- Təqdim Edildi sentyabr 30, 2008
- Yayımlanıb sentyabr 30, 2008
- Nömrə № 10(10) Sentyabr 2008
- Bölmə Articles