Türkiye'de Kent Sosyolojisi Çalışmaları Studies on Urban Sociology in Turkey Türkiye'de Kent Sosyolojisi Çalışmaları
Xülasə
Özellikle 1950’li yıllardan itibaren hızlı bir kentleşme süreci yaşayan Türkiye’de kentleşme süreci ve olgusunu inceleyen çeşitli araştırmalar yapılmıştır. Kent Sosyolojisi’nin doğup geliştiği ABD’indeki örneklerin izlendiği bu çalışmalar 1930’lu yıllardan itibaren başlamıştır. Bu gün gelinen noktada iki ayrı dönemde değerlendirilebilecek olan Türkiye’deki Kent Sosyolojisi çalışmaları yeterli olmaktan uzaktır. Dünya’daki gelişmeleri etkileyen “bir kent tanımı üzerinde uzlaşabilmek” gibi unsurlar, Türkiye’deki Kent Sosyolojisi çalışmalarını da etkilemiştir. Yapılan kent tanımlarının hemen hepsi toplumsal gerçeğin bütünlüğünü ve bölünmezliğini ifade etmekle birlikte, ekolojik, ekonomik, toplumsal, kültürel ve siyasal açıdan kırsal ve kentsel özellikleri karşılaştırmaktan da öteye gidememişlerdir. Kent Sosyolojisi alanında yaşanan gelişmeler, kent sosyolojisi alanının, şehrin kuramsal bir nesne olduğunu ileri sürmeden de toplumsal süreçlerin ve insan doğasının araştırıla-bileceği bir labaratuar gibi kullanılabileceğini göstermiştir. Kentsel araştırmaların geçerliliği, şehre özgü karakteristiklerin varlığından değil, kentsel alanın toplumsal süreçlerin incelenmesine çok uygun bir ampirik bilgi alanı olmasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle dünyada yaşanan gelişmeler çerçevesinde kent olgusu giderek artan bir önem kazandıkça, kent sosyolojisinin bir araştırma alanı olarak sergilediği dinamizm de artmıştır.
Developments in the field of Urban Sociology have proved that it can be used as a laboratory where social processes and human nature can be examined without claiming that the city is a theoretical object. Having experienced a rapid urbanization process starting from 1950s in particular, Turkey has been a source of quite a few studies on urbanization process and urbanization theory. These studies, focusing primarily on the USA where Urbanization Sociology was founded and improved, started in 1930s. Today, studies on Urbanization Sociology that can be examined in two different periods are far from being satisfactory. Factors such as “compromising on the city definition” which affected the developments in the world also influenced the Urban Sociology studies carried out in Turkey. Almost all the city definitions made up to now could not express the idea that the social reality is a whole and cannot be divided. The definitions could not go beyond comparing the rural and urban features in terms of ecology, economy, society, culture, and politics.
Özellikle 1950’li yıllardan itibaren hızlı bir kentleşme süreci yaşayan Türkiye’de kentleşme süreci ve olgusunu inceleyen çeşitli araştırmalar yapılmıştır. Kent Sosyolojisi’nin doğup geliştiği ABD’indeki örneklerin izlendiği bu çalışmalar 1930’lu yıllardan itibaren başlamıştır. Bu gün gelinen noktada iki ayrı dönemde değerlendirilebilecek olan Türkiye’deki Kent Sosyolojisi çalışmaları yeterli olmaktan uzaktır. Dünya’daki gelişmeleri etkileyen “bir kent tanımı üzerinde uzlaşabilmek” gibi unsurlar, Türkiye’deki Kent Sosyolojisi çalışmalarını da etkilemiştir. Yapılan kent tanımlarının hemen hepsi toplumsal gerçeğin bütünlüğünü ve bölünmezliğini ifade etmekle birlikte, ekolojik, ekonomik, toplumsal, kültürel ve siyasal açıdan kırsal ve kentsel özellikleri karşılaştırmaktan da öteye gidememişlerdir. Kent Sosyolojisi alanında yaşanan gelişmeler, kent sosyolojisi alanının, şehrin kuramsal bir nesne olduğunu ileri sürmeden de toplumsal süreçlerin ve insan doğasının araştırıla-bileceği bir labaratuar gibi kullanılabileceğini göstermiştir. Kentsel araştırmaların geçerliliği, şehre özgü karakteristiklerin varlığından değil, kentsel alanın toplumsal süreçlerin incelenmesine çok uygun bir ampirik bilgi alanı olmasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle dünyada yaşanan gelişmeler çerçevesinde kent olgusu giderek artan bir önem kazandıkça, kent sosyolojisinin bir araştırma alanı olarak sergilediği dinamizm de artmıştır.
Referanslar
- Açıkgöz, Özkan, “ Dünya Nüfusunun Yarıdan Fazlasının Yaşayacağı 21. Yüzyılda, Daha Da Revaç Bulan Bir Sosyoloji Alt Disiplini Olarak: “Şehir Sosyolojisi” ve Mahiyeti Üzerine,” İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Metodoloji ve Sosyoloji Araştırmaları Merkezi Sosyoloji Konferansları, Yirmi Altıncı Kitap, İstanbul-2000.
- Aile Araştırma Kurumu, “Türk Ailesinin Yaşadığı Mekanlara/Konutlara İlişkin Eğilimler,” Ankara-1999.
- Aile Araştırma Kurumu, “Doğu ve Güney Doğu Anadolu’dan Terör Nedeniyle Göçeden Ailelerin Sorunları” Ankara-1998.
- Aile Araştırma Kurumu, “Metropolde Kariyer Meslekleri ve Aile Yapısı Temelinde Yaşama Tarzları” Ankara-1998.
- Alpar, İstiklal, Yener, Samira, “Gecekondu Araştırması,” DPT Yayını, Ankara-1991.
- Aslanoğlu, Rana, “ Kent Sosyolojisinde Yöntem Sorunları,” Kent, Kimlik ve Küreselleşme içinde, ASA Yayınları, Bursa-1998.
- Ayata, Sencer, Ayata, Ayşe, “ Konut, Komşuluk ve Kent Kültürü,” Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, Ankara-1999.
- Bal, Hüseyin, “Kent Sosyolojisi,” Turhan Kitabevi-Ankara-1999.
- Benevolo, Leonardo, “ Avrupa Tarihinde Kentler,” (Çev. Nur Nirven) Afa Yayıncılık, İstanbul-1995.
- Castells, Manuel, “ Kent, Sınıf, İktidar,” (Çev. Asuman Erendil) Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara-1997, s.18.
- Erder, Sema, “ Kentsel Gerilim: Enformel İlişki Ağları Alan Araştırması,” um:ag, Ankara-1997.
- Erder, Sema, “ Ümraniye: İstanbul’a Bie Kent Kondu,” İletişim Yayınları, İstanbul-1996.
- Erdoğan, Nihat, “Sosyolojik Açıdan Kent İşsizliği ve Anomi,” Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, İzmir-1991.
- Ertürk, Hasan, “ Kent Ekonomisi,” Ekin Kitabevi Yayınları Genişletilmiş 2. Baskı Bursa-1997.
- Giddens, Anthony, “ Sosyoloji,” (Yayına Hazırlayanlar, Hüseyin Özel, Cemal Güzel) Ayraç Yayınevi, Ankara-2000.
- Gökçe, Birsen, “Gecekondu Gençliği,” Hacettepe Üniversitesi Yayını, Ankara-1971.
- Görmez, Kemal, “Kent ve Siyaset,” Gazi Kitabevi Yayını, Ankara-1997.
- Hart, W. C., “ Zeytinburnu Gecekondu Bölgesi,” İstanbul Ticaret Odası, İstanbul-1983.
- Harvey, David, “ Sosyal Adalet ve Şehir,” Çev. Mehmet Moralı, Metis yayınları, İstanbul, Mart-2003.
- Hüseyin Bal, “Kent Sosyolojisi,” Turhan Kitabevi-Ankara-1999.
- Işık, Oğuz, Pınarcıoğlu, Melih,” Nöbetleşe Yoksulluk: Sultanbeyli Örneği,” İletişim Yayınları, İstanbul-2002.
- İmamoğlu, E. Olcay, İmamoğlu, Vacit, “İnsan, Evi ve Çevresi: Ankara’da Bir Toplu Konut Araştırması, Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, Konut Araştırmaları Dizisi:15, Ankara-1996.
- Karpat, Kemal, “Gecekondu: Rural Migration and Urbanization,” Cambridge- 1976.
- Kartal, S. Kemal, “ Ekonomik ve Sosyal Yönleriyle Türkiye’de Kentlileşme,” Yurt Yayınları, Ankara-1983.
- Kartal, S. Kemal, “ Kentleşme ve İnsan,” TODAİE Yayını, Ankara-1978.
- Keleş, Ruşen, “ Kentbilim Terimleri Sözlüğü,” İmge Kitabevi Yayını, Ankara-1998.
- Keleş, Ruşen, “ Kentleşme Politikası,” İmge Kitabevi Yayınları, 7. Baskı, Ankara-2002.
- Keleş, Ruşen, “Şehir ve Bölge Planlaması Açısından Şehirleşme Hareketleri,” SBF Yayınları, Ankara-1961.
- Keleş, Ruşen,“Eski Ankara’da Bir Şehir Tipolojisi,” SBF Yayınları,Ankara-1971.
- Keyder, Çağlar, “ İstanbul: Küresel ile Yerel Arasında,” Metis Yayınları,İstanbul-2000.
- Kıray, Mübeccel, “Örgütleşemeyen Kent: İzmir,” Bağlam Yayınları, İstanbul-1998.
- Kongar, Emre, “Türkiye Üzerine Araştırmalar,” Remzi Kitabevi Yayınları, İstanbul-1986.
- Notridge, H. E., “Kent Sosyolojisi,” (Çev Şule İnankul), Türk Sosyoloji Dergisi Sayı 3, Nisan-1997.
- Peker, Mümtaz, Engin Önen, Bekir Balkız, “Göç, Kentleşme Sorunları ve Yerel Sorunlar (İzmir Araştırması),” Saray Kitabevleri, İzmir-1997.
- Şengül, H. Tarık, “2000’li Yıllara Girerken Türk Kentleşme Yazını Üzerine Bir Değerlendirme” Güncel Sosyolojik Gelişmeler, Sosyoloji Derneği Yayını, (I: Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildirileri) Ankara-1994.
- Şenyapılı, Tansı, “Ankara Kentinde Gecekondu Gelişimi:1923-1960, Kent-Koop, Ankara-1985.
- Şenyapılı, Tansı, “Bütünleşmemiş Kentli Nüfus Sorunu,” ODTÜ Yayını, Ankara-1978.
- Şenyapılı, Tansı, “Gecekondu: Çevre İşçilerin Mekanı,” ODTÜ, Ankara-1981.
- Tatlıdil, Ercan, “Kentleşme ve Gecekondu,” Ege Üniversitesi Yayını, İzmir 1989.
- Tolan, Barlas, “Büyük Kent Sorunlarına Toplu Bir Bakış,” AİTİA Yayınları: No: 99, Ankara-1977.
- Tuna, Korkut, “Şehirlerin Ortaya Çıkışı ve Yaygınlaşması Üzerine Sosyolojik Bir Deneme,” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul-1987.
- Türkdoğan, Orhan, “Aydınlıktakiler ve Karanlıktakiler,” Timaş Yayınları, İstanbul-1996.
- Yasa, İbrahim, “ Ankara’da Gecekondu Aileleri,” Sosyal Hizmetler Akademisi, Ankara-1966.
- Yörükan, Ayda, “ Şehir Sosyolojisinin Teorik Temelleri,” İmar ve İskan Bakanlığı Yayınları, Ankara-1968.