Articles

İslam’da Çalışma Hayatı ve Meslekler İslam’da Çalışma Hayatı ve Meslekler

Elnurə Əzizova İlahiyyat elmləri namizədi

Necə istinad edilir?

Əzizova, Elnurə , Əzizova, E , , Bakı Dövlət Universiteti İlahiyyat Fakültəsinin Elmi Məcmuəsi, İslam’da Çalışma Hayatı ve Meslekler, 4, 8, 2007, 161-189, 2007

Zotero Mendeley EN EndNote

Xülasə

İçinde bulunduğu zaman ve mekân faktöründen bağımsız olarak beşer tarihi boyunca doğumdan ölüme, beşikten mezara kadar varlığını sürdürebilmesi için insanoğlunun ihtiyaç duyduğu ürün ve hizmetler mecmuası, bir çalışma faaliyeti ve bu faaliyetin uzman kolları olan meslekler sayesinde gerçekleştirilebilmiştir. İnsanın, kendisinin veya başkalarının tüketimi için mal ve hizmet üretmeye yönelik fiziksel, zihinsel ve duygusal emek harcaması olarak tanımlanan çalışma,1 insan olmanın varlık temeline ait bir fenomen ve insana özel bir eylem biçimi olarak, kişinin hayatının bütün alanlarında meydana getirdiği başarıların da kaynağıdır. İnsanın sahip olduklarını borçlu olduğu bir faaliyet olarak çalışmanın önemi, Kant (ö. 1804) tarafından insanla hayvan arasındaki “köklü farkı” ortaya çıkaran bir nitelik olarak değerlendiren “insan çalışmak zorunda olan biricik varlıktır” ifadesiyle vurgulanmıştır.2 Bu özelliğinden dolayı çalışma, insanoğlunun bir varlık şartı ve onsuz varolamayacağı bir husus olarak görülmüştür.
Similar to each period of human history, in the Prophet Muhammad’s time, there were products and service required by the individuals and society. They were produced by an activity of work and by the crafts which were professional branches of this activity. These professions were foundation of the society’s socioeconomic existense. They were a necessary element of the daily life. Some of these professions had an interregional or international importance regarding their products and service. There were also some regional and local occupations which supplied society’s minimum necessities at least. Beyond this, by the influence of some geographical and social factors, some professions were praised by some tribes. These professions drew greater attention, while some professions were degraded by society. These professions grew in the Jahiliya’s community. However their transmutation, transformation and formation actualized in Islamic period under the guidance of Islamic principles including professional ethics. This process continued even after Prophet’s period.
İçinde bulunduğu zaman ve mekân faktöründen bağımsız olarak beşer tarihi boyunca doğumdan ölüme, beşikten mezara kadar varlığını sürdürebilmesi için insanoğlunun ihtiyaç duyduğu ürün ve hizmetler mecmuası, bir çalışma faaliyeti ve bu faaliyetin uzman kolları olan meslekler sayesinde gerçekleştirilebilmiştir. İnsanın, kendisinin veya başkalarının tüketimi için mal ve hizmet üretmeye yönelik fiziksel, zihinsel ve duygusal emek harcaması olarak tanımlanan çalışma,1 insan olmanın varlık temeline ait bir fenomen ve insana özel bir eylem biçimi olarak, kişinin hayatının bütün alanlarında meydana getirdiği başarıların da kaynağıdır. İnsanın sahip olduklarını borçlu olduğu bir faaliyet olarak çalışmanın önemi, Kant (ö. 1804) tarafından insanla hayvan arasındaki “köklü farkı” ortaya çıkaran bir nitelik olarak değerlendiren “insan çalışmak zorunda olan biricik varlıktır” ifadesiyle vurgulanmıştır.2 Bu özelliğinden dolayı çalışma, insanoğlunun bir varlık şartı ve onsuz varolamayacağı bir husus olarak görülmüştür.

Referanslar

  • ALTINAY, Ramazan, İlk Dönem İslâm Toplumunda Çalışma Hayatı: Emevîlerde Esnaf ve Meslekler, Konya 2006.
  • ATALAY, Orhan, Kur’ân-ı Kerîm’de İnsan-Metâ İlişkisi ve Çalışmanın Yeri, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 1993.
  • AYAS, M. Rami, Kur’an-ı Kerim’de Çalışma Kavramı Sosyolojik Bir Yaklaşım, İzmir 1994.
  • AZİZOVA, Elnure, Hz. Peygamber Döneminde Çalışma Hayatı ve Meslekler (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2007.
  • BARDAKOĞLU, Ali, “İslâm Hukukunda İşçi-İşveren Münasebeti”, İslâm’da Emek ve İşçi-İşveren Münasebetleri, İstanbul 1986, s. 167-252.
  • BELÂZÜRÎ, Ebü'l-Abbas Ahmed b. Yahya b. Câbir (ö. 279/892), Ensâbu’l-eşrâf (thk. Muhammed Hamidullah), I, Kahire 1959.
  • BELÂZÜRÎ, Ebü'l-Abbas Ahmed b. Yahya b. Câbir (ö. 279/892), el-Büldân ve fütûhuhâ ve ahkâmühâ, (thk. Süheyl Zekkâr), Beyrut 1992.
  • BUHÂRÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmaîl (ö. 256/870), el-Câmi‘u’s-Sahîh, I-VIII, İstanbul 1992.
  • CÂHİZ, Ebû Osman Amr b. Bahr b. Mahbûb el-Kinânî el-Leysî (ö. 255/869), Resâilu Câhiz (thk. Abdüsselam Muhammed Hârûn), I-IV, Kahire 1979. “Hücecü’n-nübüvve”, III, 223-281: “Medhu’t-ticâre ve zemmu ‘ameli’s-sultân”, IV, 252-258.
  • CEVAD ALİ (ö. 1408/1987), el-Mufassal fî tarihi'l-‘Arab kable'l-İslâm, I-X, Beyrut 1980.
  • CÜMAHÎ, Ebû Abdullah Muhammed İbn Sellâm (ö. 231/846), Tabakâtu fühûli’ş-şu‘arâ (thk. Mahmûd Muhammd Şâkir), I-II, Cidde t.y.
  • ÇAĞRICI, Mustafa, “Kesb”, DİA, XXV, 302-304.
  • DIMAŞKÎ, Ebü'l-Fazl Ca'fer b. Ali (ö. 6./12. yüzyıl), el-İşâre ilâ mehâsini’t-ticâre (thk. Büşrâ Çorbacı), Kahire 1397/1977.
  • EBÛ DÂVÛD, Süleyman b. Eş‘as es-Sicistânî (ö. 275/888), es-Sünen, I-V, İstanbul 1992.
  • ELİADE, Mircea, Demirciler ve Simyacılar (trc. Mehmet Emin Özcan), İstanbul 2003.
  • ELMALILI, Muhammed Hamdi Yazır (ö. 1361/1942), Hak Dini Kur’ân Dili, I-IX. İstanbul 1934-1939.
  • FÎRÛZÂBÂDÎ, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed (ö. 817/1415), el-Kâmûsu’l-muhît, Beyrut 1986.
  • GAZZÂLÎ, Ebû Hâmid Huccetülislâm Muhammed b. Muhammed (ö. 505/1111), İhyâu ‘ulûmi’d-dîn, I-VI, Beyrut 1417/1997.
  • GRABAR, Oleg, The Formation of Islamic Art, New Haven 1987. HALÎL b. AHMED, Ebû Abdurrahman Halîl b. Ahmed b. Amr el-Ferahidî (ö. 175/791), Kitâbü’l-‘Ayn (thk. Mehdi Mahzûmî ve İbrâhim Samerrâî), I-VIII, Beyrut 1988.
  • HUBEYŞÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdurrahman b. Ömer el-Vessabî (ö. 782/1380), el-Bereke fî fazli's-sa‘yi ve'l-hareke, Beyrut 1986.
  • İBN ASÂKİR, Ebü'l-Kâsım Sikatüddin Ali b. Hasan b. Hibetullâh (ö. 571/1176), Târîhu Medîneti Dımaşk (thk. Muhibbüddîn Ebû Saîd el-‘Amrevî), I-LXX, Beyrut 1995.
  • İBN EBÜ’D-DÜNYÂ Ebü’d-Dünyâ, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. Ubeyd (ö. 281/8949, Islâhü’l-mâl (thk. Mustafa Müflih Kudat), Mansure 1990.
  • İBN HANBEL, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî (ö. 241/855), el-Müsned, I-VI, Kahire 1313.
  • İBN HİŞÂM, Ebû Muhammed Cemâleddîn Abdülmelîk (ö. 213/828), esSîretü’n-Nebeviyye (thk. Mustafa es-Sakkâ ve dğr.), Dımaşk-Beyrut 1424/2003.
  • İBN İSHÂK, Ebû Abdullah Muhammed b. İshak b. Yesâr (ö. 150/767), Sîretu İbn İshâk: Kitâbu’l-mübteda ve’l-meb‘as ve’l-meğâzî (thk. Muhammed Hamidullah), Konya 1401/1981.
  • İBN SA‘D, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa‘d b. Meni‘ ez-Zührî (ö. 230/845), et-Tabakâtü’l-kübrâ (nşr. İhsân Abbas), I-IX, Beyrut 1968.
  • İBN KUTEYBE, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim (ö. 276/889), Garîbü’l-hadîs (thk. Abdullah el-Cebûrî), I-III, Bağdat 1397.
  • İBN KUTEYBE, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim (ö. 276/889), el-Ma‘ârif (thk. Servet Ukkâşe), Kahire 1981.
  • İBN LEBBÛDÎ, Alâuddîn Ali (ö. IX./XV.yüzyıl), Kitâbu Fazli’l-iktisâb ve ahkâmu’l-kesb ve âdâbu’l-ma‘îşe (Risâletân fi’l-kesb’in içinde) (thk. Süheyl Zekkâr), Beyrut 1417/1997.
  • İBN MÂCE, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebeî el-Kazvînî (ö. 273/887), Sünenü İbn Mâce (thk. Muhammed Mustafa el-A‘zamî), I-IV, Riyad 1984.
  • İBN MANZÛR, Ebü'l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî (ö. 711/1311), Lisânu’l-‘Arab, I-XV, Beyrut t.y.
  • İBN SÎDE, Ebü'l-Hasan Ali b. İsmail İbn Side (ö. 458/1066), el-Muhassas, I-XVI, Beyrut 1978.
  • İBN TEYMİYYE, Ebü'l-Abbas Takıyyüddin Ahmed b. Abdülhalim (ö. 728/1328), el-Hisbe fî’l-İslâm (thk. Seyyid b. Muhammed b. Ebû Sa‘de), Riyad 1403/1983.
  • İBNÜ’L-CEVZÎ, Ebü'l-Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali (ö. 597/1201), Garîbü’l-hadîs (nşr. Abdulmutî Emîn el-Kal‘acî), I-II, Beyrut 1985.
  • İBNÜ’L-CEVZÎ, Ebü'l-Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali (ö. 597/1201), el-Muntazam fî târîhi’l-mülûk ve’l-ümem, I-XVIII, Beyrut t.y.
  • İBNÜ’L-KELBÎ, Ebü'l-Münzir İbnü’s-Sâib Hişâm b. Muhammed b. Sâib el-Kelbî (204/819), Cemheretü’n-Neseb (thk. Naci Hasan), Beyrut 1986.
  • İSFAHÂNÎ, Ali b. Hüseyin b. Muhammed Ebü'l-Ferec (ö. 357/967), el-Eğânî (şrh. Abdülemir Ali Mihenna, Semîr Cabir), I-XXIV. Beyrut 1986.
  • KAL‘ACI, M. Ravvâs, “İslâm Hukukunda Meslek Edinme ve Bu Konudaki Hükümler” (trc. Adem Esen), İlim ve Sanat, XXX (Ankara 1991), s. 46-58.
  • KALLEK, Cengiz, Asr-ı Saâdette Yönetim-Piyasa İlişkisi, İstanbul 1997.
  • KILIÇ, Recep, “İslâm ve Çalışma Üzerine Felsefî Bir Değerlendirme”. AÜİFD, XLI (Ankara 2000), s. 117-136.
  • LAHBABÎ, Muhammed Aziz, Kapalıdan Açığa: Milli Kültürler ve İnsani Medeniyet Üzerine Yirmi Deneme, Ankara 1996.
  • MACİT, Mustafa, “Çalışmayla İlgili Tutumlar, Zihniyet ve Din”, EKEV, IX/23 (Ankara 2005), s. 255-270.
  • MARSHALL, Gordon, Sosyoloji Sözlüğü (çev. Osman Akınhay, Derya Kömürcü), Ankara 1999.
  • MÂTÜRÎDÎ, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd (ö. 333/944), Kitâbü’t-Tevhîd (thk. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi), Ankara 2003.
  • MÂVERDÎ, Ebü'l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habîb (ö. 450/1058), Edebü’d-dünyâ ve’d-dîn (thk. Mustafa es-Sakkâ), Beyrut 1988.
  • MENGÜŞOĞLU, Takiyettin, Felsefi anthropologi : insanın varlık yapısı ve nitelikleri, İstanbul 1971.
  • MEVSILÎ, Ebü'l-Fazl Mecdüddin Abdullah b. Mahmûd b. Mevdud (ö. 683/1284), el-İhtiyar li-ta'lili'l-muhtar (thk. Ali Abdülhamid Ebü’l-Hayr, Muhammed Vehbi Süleyman), I-V, Beyrut 1419/1998.
  • MUHÂSİBÎ, Ebû Abdullah Haris b. Esed (ö. 243/857), el-Mekâsib (thk. Abdülkadir Ahmed Atâ), Beyrut 1987.
  • MÜSLİM, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsabûrî (ö. 261/875), el-Câmi‘u’s-Sahîh, I-V, İstanbul 1981.
  • NESÂÎ, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Ali b. Şu‘ayb (ö. 300/915), Sünenü’n-Nesâî, I-VIII, İstanbul 1992.
  • NESEFÎ, Ebü'l-Muîn Meymûn b. Muhammed b. Muhammed el-Hanefî (ö. 508/1115) Tebsıratü’l-edille (thk. Claude Salame), I-II, Dımaşk 1993.
  • RÂGIB el-İSFAHÂNÎ, Ebü’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal (ö. 502/1108), ez-Zerî‘a ila mekârımi'ş-şeri‘a (thk. Ebü’l-Yezîd el-Acemî), Kahire 1985.
  • RÂGIB el-İSFAHÂNÎ, Ebü’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal (ö. 502/1108), Müfredâtu elfâzi’l-Kur’ân (thk. Safvan Adnan Davudi), Dımaşk 1992.
  • RÂZÎ, Ebû Bekr Muhammed b. Zekeriyyâ (ö. 313/925), Muhtârü’s-sıhâh (thk. Mahmûd Hâtır), Beyrut 1995.
  • SAMED, Vazıh, es-Sınâ‘a ve’l-hiref ‘inde’l-‘Arab fi’l-‘asri’l-câhilî, Beyrut 1981.
  • ŞEYBÂNÎ, Ebû Abdullah Muhammed b. Hasan b. Ferkad el-Hanefi (ö. 189/805), Kitâbü’l-Kesb (Risâletân fi’l-kesb’in içinde)(thk. Süheyl Zekkâr), Beyrut 1417/1997.
  • ŞEYZERÎ, Ebü’n-Necîb Celâleddin Abdurrahman b. Nasr (ö. 774/1372), Nihayetü'r-rütbe fî tâlibi'l-hisbe (thk. Muhammed Mustafa Ziyâde), Kahire 1936.
  • TABERÂNÎ, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb el-Lahmî (ö. 360/971), el-Mu’cemu’l-kebîr (thk. Hamdi Abdülmecid Selefî), I-XXV, Beyrut t.y.
  • ZÜBEYR b. BEKKÂR, Ebû Abdullah Zübeyr b. Bekkar b. Abdullah Zübeyr b. Bekkâr (ö. 256/870), Cemhertü nesebi Kureyş ve ahbârihâ (thk. Mahmûd Muhammed Şakir), Cidde 1961.